 |
|
|
Życie mieszkańców Zaczernia
Jak już wspomniałam, osada Zaczernie powstała prawdopodobnie w XIV w., a więc w okresie, w którym powszechnym systemem uprawy ziemi była trójpolówka. Otrzymywane tym sposobem plony nie były zbyt wysokie. Uprawiano cztery podstawowe zboża, rozpowszechniła się też uprawa roślin strączkowych, głównie grochu. Chłopi hodowali spora bydła, drobiu i nierogacizny. Konie coraz częściej zastępowały woły w pracach polowych Sytuacja ekonomiczna chłopów była zróżnicowana. Obok stosunkowo bogatej warstwy kmieckiej sporą część mieszkańców wsi stanowiła ludność małorolna i bezrolna. Różnice w powierzchni gospodarstw zagrodniczych były znaczne. Mniej liczna w okresie gospodarki czynszowej była warstwa ludności chałupniczej, wielu natomiast było komorników i czeladzi, nie posiadających domów ani ziemi. Mieszkali oni "kątem" w zamian za pracę we dworze lub u bogatych chłopów .W XVIII wieku chłopskie domy mieszkalne były niskie, wykonane z drewna, kryte słomą, rzadko kiedy gontami, składały się z jednej izby mniejszej u biedniejszych, a obszerniejszej u bogatszych. Bardzo rzadko spotykało się dwie izby mieszkalne.Do izby wchodziło się przez sień, a z niej do stajni i komory. U biedniejszych często nie było stajni, a zwierzęta hodowlane trzymano w domu razem z ludźmi. Prawie wszystkie domy były bez kominów, a układane z kamienia i cegły paleniska urządzano tak, aby można było nad nimi ustawić garnek i ugotować "strawę". Dym wychodził przez powałę na strych i przez strzechę na pole .
Gospodarstwo chłopskie z I poł. XIX w. Fot. ze zbioru Muzeum Regionalnego w Zaczerniu
W izbie pod ścianą stały łóżka zwane pryczą lub wyrkiem, wykonane najczęściej z łupanych desek, a na nich leżały konopne płachty. Na ścianach znajdowały się obrazy i obrazki świętych. Za przykrycie służył przeważnie stary kożuch "gońka", zużyte rzeczy, a rzadko pierzyna. Na takiej pryczy spała przeważnie cała rodzina. Pod ścianą stały drewniane ławy i skrzynie na ubrania . Podłogę zawsze zastępowała glina, okno było tylko jedno.Jeśli chodzi o ubiór chłopskiej rodziny, mężczyźni chodzili w długich, zgrzebnych koszulach, noszonych na wierzchu spodni, często przepasanych pasem. Spodnie konopne w pasie ściągane sznurkiem zwanym stężnikiem, a w zimie czapki baranie na głowach lub tzw."żarnówki" - okrągłe nakrycia głowy z bitego sukna koloru szarego, w lecie słomiane kapelusze. Kobiety natomiast nosiły zgrzebne koszule z tzw. "no-dołkiem", tzn. pasem z grubszego płótna niż koszula, szerokim na ok.50 cm, naszytym od spodu. Na głowie miały chamełki - okrągłe z wikliny lub trzciny kółka o średnicy około 15 cm, które nakładano na głowę i owijano wokół nich włosy .Przedstawiając obraz życia chłopskiej rodziny zaczerskiej nie sposób nie wspomnieć o pieczeniu chleba, który wypiekano w chlebowych piecach po sześć bochenków o średnicy 50 centymetrów. Chleb taki wystarczał, w zależności od ilości członków rodziny, nawet na miesiąc. Często ostatnie bochenki były już mocno pokryte pleśnią, mówiono, że chleb już "zkwitł", przy czym należy zauważyć, iż chleb był bardzo szanowany i ceniony, z czym łączy się zwyczaj całowania ukruszonego chleba
.
Wyjmowanie chleba z pieca. Fot. ze zbioru Muzeum Regionalnego w Zaczerniu
O trudnym położeniu gospodarki chłopskiej, poza świadczeniami na rzecz władzy dominialnej, kościoła i państwa decydowały liczne klęski, takie jak głód, zarazy, pożary i wojny.
Szczególnie dotkliwie odczuwała ludność najazdy tatarskie w XIII w., które spowodowały zniszczenie i wyludnienie zagospodarowanej południowej części Małopolski
Wiek XIV przyniósł na tych terenach stabilizację, ale już pod koniec XV stulecia najazd Turków i Tatarów dokonał nowych spustoszeń, a tereny od Kańczugi po Wisłok zostały wtedy doszczętnie zniszczone, spalone i zrujnowane. Bardzo prawdopodobne, że podobny los spotkał również i Zaczernie . Zapewne nie zdołano jeszcze naprawić zniszczeń, gdy w 1502 roku w okolicach Rzeszowa znowu pojawili się Tatarzy.
Wiele szkód na tym terenie spowodowała prywatna wojna Stanisława Stadnickiego z Łukaszem Opalińskim, a jak już wspomniano, Zaczernie należało w tym czasie do żony Łukasza - Anny Opalińskiej. Plaga najazdów tatarskich z XIII i XIV wieku ożyła ze wzmożoną siłą w XVII stuleciu. Wówczas to wtargnął czambuł tatarski i rozbił obóz pod Przemyślem, skąd organizował zbrojne napady dochodzące do odległych terenów - uderzenie nie ominęło również i Rzeszowa. W wyniku tych działań został spalony kościół w Zaczerniu . Z najazdem tym wiąże się wiele legend. W Zaczerniu żywa jest opowieść o ucieczce miejscowych chłopów do pobliskich lasów, o postawie bohaterskiej ks. Sebastiana Lorentza i zapamiętanym stąd jasyrze . W wieku XVII na terenach Rzeszowszczyzny przebywali
również Kozacy, którzy pozostawili znaczne ślady swojego
pobytu, wówczas obrabowany został doszczętnie kościół w
Zaczerniu .
Początek XVIII wieku dla miejscowej ludności okazał się również niepomyślny jak lata poprzednie. W 1702 roku na ziemie Rzeczypospolitej wtargnęły wojska szwedzkie. Do Rzeszowa wkroczył sześciotysięczny korpus gen. Stenbocka . Ciężar utrzymania kwaterującego wojska spadł na mieszkańców pobliskich wsi. Rok 1704, to najazd skonfederowanych oddziałów saskich i litewskich, a kolejny 1705 rok przyniósł morowe powietrze . Ledwie zaraza przestała zagrażać ludziom, a już w 1709 roku nastąpił najazd Szwedów na tereny Rzeszowszczyzny, który również pozostawił niszczenia. Nowe nieszczęścia spadły na miejscową ludność już w 1735 roku, gdzie w okolicach Rzeszowa przebywały wojska konfederacji dzikowieckiej, potem Sasi i Kozacy, a po nich wojska moskiewskie. Te ostatnie rabowały, paliły, mordowały i nakładały kontrybucje . Poza najazdami i przemieszczającymi się wojskami, mieszkańców Zaczernia nękały różnego typu zarazy, pomory, głód oraz klęski nieurodzaju, takie nieszczęście spadło na chłopów w 1745 roku. W okresie austriackim, położenie prawne chłopa uległo dużym zmianom, wpłynęły na to reformy wiejskie Marii Teresy, w wyniku których galicyjski chłop uzyskał znaczne ulgi. Jeszcze bardziej radykalne reformy poddańcze przeprowadził Józef II. Podstawowe znaczenie dla sytuacji, w jakiej znajdowała się wieś galicyjska, miał patent z 17 kwietnia 1848 roku cesarza Ferdynanda likwidujący ustrój pańszczyźniany. Pomimo licznych zmian sposób gospodarowania we wsi Zaczernie pozostał jeszcze taki jak przed rozbiorami. Podstawowym systemem uprawy ziemi pozostawała nadal trójpolówka. Taki stan rzeczy nie zmieniał się praktycznie do połowy XIX wieku, w którym to dopiero zaczęła zanikać trójpolówka, wzrosło użycie nawozów, pojawiły się nowe odmiany roślin uprawnych. Przemiany te jednak następowały bardzo wolno . Po niespokojnych latach ostatniego półwiecza nastał w Zaczerniu okres stabilizacji, który z końcem XIX i początkiem XX wieku przyniósł cenne dla wsi inicjatywy, o których już była mowa.
Przeglądając karty historii dotyczące Zaczernia zauważymy moc przetrwania tej niewielkiej społeczności wiejskiej, która pomimo wszystkich klęsk, najazdów i wojen, potrafiła się odbudować. Pokazała, ile może wytrzymać, do jakich czynów jest zdolna i czego jeszcze może dokonać. Najlepszym tego przykładem są liczne przedsięwzięcia podjęte już w pierwszych latach XX wieku, których nigdy nie powzięli mieszkańcy nawet miast, a czego dokonali mieszkańcy wioski Zaczernie. Okres ich działalności to czas nieustannej pracy dla swojego dobra i innych, w której zawsze starają się dojść do celu i który to cel osiągają.
Na podstawie opracowania Pani Magdaleny Siciak.
Foto: © P.Ożarski
R. Hesk, Gospodarka czynszowa (od połowy XIII do schyłku XV w.) t.I, Do upadku Rzeczypospolitej szlacheckiej, pod red. S. Inglota, b. d., Warszawa 1970, s. 174-178.
|
|
DOŁĄCZYLI DO NAS |
 |
|

KWIATY
Polecamy sadzonki kwiatów balkonowych i rabatowych.
Prowadzimy sprzedaż w terminach od 15 kwietnia do 15 czerwca.
Sadzonki pochodzą z najlepszych światowych firm.
Mają gwarantowaną zdrowotność i najwyższą jakość.
Posiadają odpowiednie licencje hodowców.
|

KLIMA
Firma Usługowo-Handlowa
Klima - Vera
• Klimatyzacja
• Chłodnictwo
• Montaż
• Serwis
36-062 Zaczernie 309, Tel. kom. 0 602 808 656, Fax: (17) 85 91 385
|
|
|
 |
TO MIEJSCE DLA CIEBIE
Zapraszamy |
 |
HOSTING
Usługi internetowe
- Zakładanie domen
- Tworzenie stron www
- Hosting
- Pozycjonowanie stron
- Reklama banerowa
|
 |
REKLAMA
Studio grafiki
- Przygotowanie do druku etykiet, opakowań
- Opracowanie graficzne kalendarzy
- Foldery, ulotki, naklejki
- Katalogi, teczki
- Programy imprez |
|
|
|